Anlama Dayalı Anlatım Bozukluğu

Anlatım bozukluklarının anlama dayalı olan kısmı bağlaşıklık olarak da sorulabilmektedir.

Anlatım bozukluklarının nedenleri nelerdir?

Gereksiz Sözcük Kullanımı

*Cümleden çıkarıldığında anlamda ve anlatımda hiçbir değişiklik yapmayan sözcük cümlede gereksiz kullanılmıştır.

Tatilde çocuklarla birlikte kaldığı için mutlu oldu.

Tatilde çocuklarla kaldığı için mutlu oldu.

Sözcüğün cümleden çıkarılması cümlenin anlamında hiçbir değişiklik yapmamaktadır.

Hangi Sözcükler Gereksizdir?

*Cümlede birlikte kullanılan eşanlamlı sözcüklerden biri gereksizdir.

Sağlık ve sıhhat insanın en büyük hazinesidir. 

Neşeli, şen birine benzeyen bu adamı daha önce hiç görmemiştim.

Burada edindiğim deneyim ve tecrübenin yaşamıma neler katacağını tahmin edemezdim.

*Sözcük ve sözcüğün anlamının aynı cümlede kullanılması gereksizdir.  

Bu çiçekleri gelin sizinle görerek izleyelim.

Kardeşinin ne istediğini sessizce kulağıma fısıldadı.

Havaya yükselen balona heyecanla ve tutkuyla bakıyordu.

Çabucak yanında getirdiği ekmekleri çıkarıver.

Kışlık kar lastiği olmayan araçların trafikten men edilmesi gerekiyor.

*Ek ve ekin anlamının aynı cümlede kullanılması gereksizdir.

Bu yıl mahsülün az olmasının nedeni kışın karın az yağmasındandır.

Eğer bu hafta biletler kalmamışsa kime ne anlatabiliriz?

Mektup arkadaşımla uzun yıllar karşılıklı mektuplaştık. 

Sınıftaki mevcut öğrenci sayısı tiyatro oyunu için yeterliydi.

*Yardımcı eylemin gereksiz kullanılması.

Yardımcı eylemin yerine -len, -lan yapım eki getirilebilyorsa yardımcı eylem gereksiz kullanılmıştır.

Şimdi beğeni toplayan şarkımızı çalıyoruz.

Şimdi beğenilen şarkımızı çalıyoruz.

Bu yaz gününde hasta oldu.    

Bu yaz gününde hastalandı.

Sözcüğü Yanlış Yerde Kullanmak

*Sözcüğün durduğu yer, türünü ve anlamını da belirler.

*Cümledeki sözcüklerin hatalı sıralaması anlam bozukluğuna neden olabilir:

*Salgın döneminde daha fazla ellerimizi yıkıyoruz.

Salgın döneminde ellerimizi daha fazla yıkıyoruz.

*Sanatçı konserde bestelediği şarkıları söyledi.  

Sanatçı bestelediği şarkıları konserde söyledi.  

*5 katlı ev eşyası üreten fabrikada korkutan yangın! 

Ev eşyası üreten 5 katlı fabrikada korkutan yangın!

*Tamirci, on dakikada havuzun suyunu boşaltan dinamoyu tamir etti.

Tamirci, havuzun suyunu boşaltan dinamoyu on dakikada tamir etti. 

Anlam Belirsizliği Anlatımı Bozar

*Cümleden çıkarılan iki farklı anlam, anlatımı bozar.

*Anlam belirsizliği üç farklı şekilde ortaya çıkar.

I.Zamir eksikliği anlatımı bozar:

Kardeşine her şeyi  anlattım.

Gazetedeki yazılarını zevkle takip ediyoruz.

İyelik eki, kaynaştırma ve hal eki bir arada kullanılan sözcüklerde zamir eksikliği bulunur.(-ını, -ına)

Bu ekleri alan sözcüklerin başına senin ve onun zamiri getirilir.

II.Karşılaştırma hataları anlatımı bozar:

Cümlede kıyaslama yapılırken sözcüklerin yanlış kullanılması veya eksik olması anlam karmaşasına neden olabilir: 

Kitap okumayı kardeşinden çok seviyor.

III.Noktalama hataları anlatımı bozar:

Virgül ve noktalı virgülün hatalı kullanımı ya da kullanılmaması  cümlenin anlamını değiştirebilir.

*Genellikle adlaşmış sıfatın olduğu yerde aranır.

Şair dedesinin hatıralarından faydalanmıştır.

Şair, dedesinin hatıralarından faydalanmıştır.

Çelişen sözcükler:

*Cümlede kesinlik ve ihtimalin bir arada bulunması anlatımı bozar.

* Şüphesiz-muhtemelen, yaklaşık-tam, kesinlikle-olmalı gibi anlamca çelişen sözcükler bir arada kullanılmamalıdır:

Bu konuda kesinlikle onun da söyleyebileceği bir şeyler olmalı.

Şüphesiz bu habere çok sevinmiş olmalı.

Aşağı katta epey biraz daha işimiz kaldı.

Yanlış sözcük seçimi anlatımı bozar

Sözcükleri yanlış anlamda kullanmak olarak da geçer. Anlamca benzer bazı sözcüklerin karıştırılması anlatım bozukluğuna neden olur.  

Şans-risk, neden olmak-sağlamak, dokumak-örmek, has-özgün, kapsamak-kaplamak, karşın- karşı gibi sözcük grupları verilebilir. 

Bu ameliyatta az da olsa ölüm şansı vardır.

 ("Şans"yerine "risk" kullanılmalıdır.)  

Yöneticilerin resim çekme merakı işlerin aksamasına neden oldu.

( Fotoğraf çekme merakı.)

Aileler,  çocukların yapması gereken her türlü işi üstlenerek çocuğun kişisel gelişimini engeller; başkalarına bağımlı bireyler olmalarını sağlarlar.

(Neden olurlar)

Yaptığı hata nedeniyle arkadaşının yarış dışı kalmasını sağlamıştı.

Deyim ve Atasözlerinin hatalı kullanımı

Deyim ve atasözleri kalıplaşmış sözcük gruplarıdır. Bunların sözcüklerini benzerleri ile değiştirmek veya bunları yanlış anlamda kullanmak anlatım bozukluğuna neden olur: 

*Erkan diliyle kuş tutsa bile bu iş olmaz.

*Erkan ağzıyla kuş tutsa bile bu iş olmaz.

*Ayşe'nin deveyi pire yapan tavrı herkesi yormuştu.

*Askeri kanatın hükümete gönderdiği bildirdi, el sallamak anlamına geliyordu. 

*Askeri kanatın hükümete gönderdiği bildirdi, parmak sallamak anlamına geliyordu. 

*Eşim işyerinde üstlerinin gözüne batarak kısa zamanda terfi aldı. 

("Göze batmak" olumsuz anlam taşır. Doğrusu "göze girmek" olmalıdır.)

Mantık hataları:

Mantık hataları genellikle cümlede sözcüklerin önem sıralamasından kaynaklanan hatalardır.

*Bebekler bu dönemde yürümeyi ve ayakta durmayı öğrenirler. 

(Yürüme, ayakta durmadan sonra öğrenilir.)

*Yoğun kar yağışı nedeniyle ölümlü kazalar ve hatta yaralanmalar meydana geldi. 

(Ölüm, yaralanmadan daha ciddi bir durumdur.)