Fiilimsiler (Eylemsiler)

Aşağıdakilerden hangisinde

fiilimsiye / eylemsiye yer verilmiştir?

Bu soru kalıbında ilk olarak fiilimsi

nedir, nasıl bulunur, sorularına cevap

bulmak gerekir.

FİİLİMSİ NEDİR?:

*Fiile benzeyen fakat fiil olmayan 

(isim,sıfat ya da zarf olan) sözcüklerdir.

*Görünüşü fiil benzediği için pek çok 

öğrenci fiilimsileri, fiil sanır.

  

   Üşümek    (isim)

   Üşüyen     (sıfat)

   Üşüterek  (zarf)

 Örnekteki sözcükler fiil gibi görünse de fiil

 değil fiilimsiler.

FİİLİMSİ NASIL BULUNUR?

I.KURAL: 

Kökü ya da gövdesi fiil olan 

sözcükler fiilimsi olabileceği için ilk 

şart kökü fiil olan sözcükler 

seçilmesidir.

Halasının oğlunun diğer çocuklardan 

farklı yönleri vardı.

Yukardaki cümlede  fiil köküne sahip 

sözcük yok, tüm kökler isim kökü 

olduğuna göre fiilimsi de yok.

II.KURAL:Fiilin aldığı ek, kip (zaman) ve şahıs  eki olmamalıdır.

Kip ya da şahıs eki alan fiil, çekimli fiil olur.

Yeni  yazdığı kitapları okuyan herkes 

ondan övgüyle söz eder.      

yazdığı (fiilimsi)

okuyan ( fiilmsil)

söz eder ( çekimli fiil)

 

               

 Deniz ,gelince(I)başlayacak bitmeyen(II) 

sükunlu gece.

Guruba karşı bu son bahçelerde, keyfince(III),

Ya şevk içinde harap ol(IV), ya aşk içinde gönül!

Ya lale açmalıdır(V) göğsümüzde yahut gül.

Bu dizelerde numaralanmış sözlerden

 hangileri fiilimsidir? 

A)   I ve II.         B) I ve III         C) II ve IV.

    

D) III ve V.         E) IV ve V.

Çözüm: 

Numaralandırılan sözcüklerden dört 

tanesinin kökü fiil,bunlardan harap ol 

(emir kipi),açmalıdır (gereklilik kipi)

çekimli fiildir.Geçince ve bitmeyen 

sözcükleri kip eki almadığı için fiilimsidir.

I. Geceleri üşütme çocuğum

II. Yağmur damlar belki yanağına

III. İçin ürkmesin çocuğum titreme

IV. Bir volkan olur korkun yüreğinde

V. Aydınlanır lavlarla burkulan duyguların

Numaralanmış dizelerin hangisinde fiilimsi kullanılmıştır?

A) I.              B)II.                C) III.     

D) IV.            E) V.

Çözüm:

I.cümlede üşütme (emir kipi),

II.cümlede damlar (geniş zaman),

III.cümlede ürkmesin ve titreme(emir kipi),

IV.cümlede olur (geniş zaman kipi) ile çekimlenmiş fiillerdir.

V.cümlede yer alan burkulan sözcüğü kip eki almadığı için fiilimsidir.

III:KURAL:

Fiillerin uygun ekleri almış olması gerekir

 ki fiilimsi olabilsinler.

İsimfiil ekleri : –ma-ış-mak

Sıfatfiil ekleri :-an-ası-mez-ar-dik-ecek-miş

Zarffiil ekleri : -ip-ince eli-kan-a-dıkça-

(g)erek-meden-meksizin-r...mez-dığında

-casına 

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde üç farklı

türde fiilimsi kullanılmıştır?

A) Uçsuz bucaksız ovada trenle ilerlerken sarı 

bir denize dönen buğday tarlalarında 

başakların dalgalanışını izliyordum keyifle.

 B) Edebiyatımızın kimi dönemlerinde görülen farklı akımların bir zenginlik kaynağı olduğunu söyleyebiliriz.

C) Çocukluğumuzun geniş ailelerinde akraba çocuklarıyla toplanıp kulaktan kulağa oynadığımız günleri özlüyorum.

 D) Sanatçının kaleminden çıkan her satır benim yüreğimde tarif edilemez gönül titreşimleri oluşturuyordu.

 E) Bir ustanın yanında yetiştiyseniz, onun emeğiyle kendinizi geliştirdiyseniz gerçek bir usta olmanın eşiğindesiniz demektir.

A şıkkındaki 

ilerle (mek)fiiline gelen -ken zarfiil,

dön(mek) fiiline gelen-en sıfatfiil,

dalgalan(mak) fiiline gelen –ış isimfiil

görevini üstlenmiştir.  

 FİİLİMSİ TÜRLERİ ve AYRINTILI  

         SORU KALIPLARI

İSİMFİİL (AD EYLEM):  

Dünyada her şeyin adı olduğu gibi fiillerin

 de adı vardır.

Ad eylemler;fiilerin,hareketin adı olarak 

kullanılır.

  

  Yürüme

  Yürümek

  Yürüyüş

Çocuk okuma alışkanlığını babasından alır.

Şiirdeki okuyuşunu değiştirmemelisin.

Cemil Meriç’i okumak için birikim gerekir.

SORU HİLESİ:

Fiil köküne gelen –ma -ış -mak ekleri 

varlıklara kalıcı isim olmuşsa fiilimsi 

değildir.

  Yaşasın yemek yemek.

(birinci kalıcı isim, ikinci fiilimsi olarak kullanılmış.)

*Kıyma, dolma, sarma, çakmak, dokuma gibi kelimeler kalıcı isim olabilir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük, fiilimsi olmaktan çıkıp kalıplaşmıştır?

A) En çok üzüldüğümüz şeylerden biriydi öğretmenimizin zamansız gidişi.

B) Safranbolu’nun tarihî evlerini görmeye gidecektik sınıfça.

C) Duvar malzemesi o kadar dayanıklıydı ki çivi bile çakmak imkânsızdı.

D) Büyükannemin gözlemesini yiyip de doymamak ne mümkündü.

E) O yıllarda heceyle yazanlara karşı bir küçümseme söz konusuydu.

D şıkkındaki gözleme varlığa kalıcı ad 

olmuş, hareket anlatma özelliğini 

kaybetmiştir.

SORU HİLESİ: 

Olumsuzluk eki –me-ma ile isimfiil eki

 –me-ma karıştırılmamalıyız.Cümledeki 

anlamına dikkat etmek yeterli olacaktır.

Bu projede başka bir firma ile çalışma fikri kimindi?

O konuyu çalışma çünkü sınavda sorulmayacak.

SIFATFİİL (ORTAÇ): 

İsme sorulan sorulara cevap veren sözcüklerdir.

Fiil kök veya gövdesine getirilen 

-an-ası-mez-ar-dik-ecek-miş ekleri ile 

yapılır.

Beklenen gün

Öpülesi eller

Silinmez leke

Bakar kör  

Tuttuğu takım

Uyarı: -dık, -dık eki sözcüklerde 

sertleşme ve yumuşamaya uğrayarak 

-tuğ, -tüğ, -tığ, -tiğ şekline dönüşebilir.

Seçtiği yol

Döktüğü dil.  gibi.

UNUTMA:

İsim olmadan da sıfatfiil yapılabilir, buna 

adlaşmış sıfatfiil denilir.

 

Konuşanları tahtaya yazmak benim 

görevim değil.

Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde sıfat-fiil adlaşmamıştır?

A) Minareyi çalan kılıfını hazırlar.

B) Tekkeyi bekleyen çorbayı içer.

C) Akacak kan damarda durmaz.

D) Az veren candan, çok veren maldan.

E) Sel ile gelen yel ile gider.

 

A şıkkında minareyi çalan (kişi),

B şıkkında tekkeyi bekleyen (kişi),

C şıkkında akacak kan ifadesinde isim

 düşmediği için cevap şıkkıdır,

D şıkkında az veren (kişi),

E şıkkında sel ile gelen(şey ya da nesne)

 isimler düştüğü için adlaşmış sıfattır.

 

SORU HİLESİ:

-mez-ar-dik-ecek-miş ekleri hem kip eki

hem de sıfatfiil eki olarak kullanabilinir.

*Bu ekleri alan sözcük, cümlenin 

yüklemiyse çekimlifiil yapmıştır; yüklem

değilse sıfatfiil olarak kullanılmıştır.

 

Muhtar,yapılacak onca işi dururken bunu 

mu dert etti?(fiilimsi)

Sonuçlar açıklanacak,günü geldiğinde.

(çekimli fiil)

 

Aşağıdaki dizelerin hangisinde altı çizili sözcük eylemsidir?

A) Vazgeçmiş sana söylemekten tüm sırlarımı.

B) Ayaklar altında sürünür insan onuru.

C) Yaşamaktan usanmış insanlar gördüm o sürgünde.

D) Erdem ve adalet bulunmalı her insanda.

E) Gördüm, her şey bozulur, sonsuz sürüp gidemez.

A şıkkında vazgeçmiş(öğrenilen geçmiş 

zaman) yüklem olarak kullanılmış,

B şıkkında sürünür(geniş zaman),

C şıkkında yaşamaktan usanmış insanlar(sıfatfiil) 

D şıkkında bulunmalı (gereklilik kipi) 

E şıkkında bozulur(geniş zaman kipi)

 

ZARFFİİL (BAĞFİİL-ULAÇ):  

Fiile sorulan sorulara cevap veren fiilimsilerdir.

Fiil kök ya da gövdesine getirilen 

-ip,-ince,-eli,-kan,-a,-dıkça,-(g)erek,-

meden,-meksizin,-r...mez,-dığında,-

casına ekleri ile yapılır.

Nasıl sorusuyla durum anlamı, 

ne zaman sorusuyla zaman anlamı 

bulunur.

Konuyu öğrenip haber verecekler.

Seni görünce hatırladım.

Görüşmeyeli çok değişmiş.

Çocuklar konuşurken duydum.

Anlata anlata bitiremedi. (ikilemelerde kullanılır)

Görür görmez tanımıştı.

 

Aşağıdaki dizelerin hangisinde durum zarfı olarak kullanılan bir fiilimsi vardır?

A)Bir erik ağacı tepeden tırnağa donanır

  Deliler gibi dönmeğe başlar.

B)Biz mi yalnızdık, durmadan yağmur yağardı

  Üşür müydük narçiçekleri ürperirken.

C) Ama geyikli geceyi bulmadan önce

   Hepimiz çocuklar gibi korkuyorduk.

D) Ulur aya karşı kirli çakallar

   Ürkek ürkek bakar tavşanlar dağa.

 E) Dünyada sevilmiş ve seven nafile bekler;

   Bilmez ki, giden sevgililer dönme-yecekler.

A şıkkında zarffiile yer verilmemiş,

B şıkkında nasıl yağmur yağar sorusuna cevap verdiği için durum zarfıdır,

C şıkkına zaman anlamı katmış,

D şıkkında zarffiil yok,

E şıkkında zarffiil yok.

 

UNUTMA: 

Fiilmsiler aynı zamanda yan cümlecik 

olarak da sorulur.

 

I. Kapının çıkardığı sesle irkilen kadın, büyük bir tevekkülle kapıya yöneldi.

II. Bu emektar teknenin gözden çıkarılmasına işçilerin hiçbiri itiraz etmemişti.

 III. Gençliğimde sık sık Çıkrıkçılar Yokuşu’na giderek alışveriş yapardım.

IV. Aklımızdan geçen tüm soruları ünlü bilim insanına tek tek sormuştuk.

V. Sıra sıra akan bu kalabalığın nereye gittiğini kimse bilmiyordu.

 Numaralanmış cümlelerin hangilerinde yan cümlecik nesne göreviyle kullanılmıştır?

A) I ve II.     B) I ve III.   C) II ve V.  

     D) III ve IV.        E) IV ve V.

I.cümlede yan cümlecik özne görevinde,

II.cümlede yan cümlecik dolaylı tümleç görevinde,

III.cümlede yan cümlecik zarf tümleci görevinde,

IV. ve V. Cümlede yan cümlecik nesne görevinde kullanılmıştır.

1.Aşağıdakilerin hangisinde fiilimsiye  yer verilmiştir?

A) Sen mercandan adalarının altına beklersin beni.

B) Bekletecek bütün gün bizi de o sinsi tüccar.

C) Saklı bir kutudan söz etti,son geldiğimizde.

D) Sarmaşıklarla örtülü duvarın altında hayale dalardık.

E) Bahçenin ortasında bir ağaç gibi duruyor koca adam.