ZAMİRLER(ADILLAR)

 

       ZAMİRLERE  (ADILLAR)

Aşağıdakilerden hangisinde altı çizili sözcüğün türü diğerlerinden farklıdır?

 Bu soru kalıbıyla isimler, sıfatlar, zarflar, zamirler ,edat ve bağlaçlar sorulabilir. Dört şıkkın aynı türde, bir şıkkın farklı türde olduğu soru kalıplarıdır.

 ZAMİRLERİN TEMEL ÖZELLİKLERİ

I.KURAL:  Zamirler ismin yerine geçen sözcüklerdir.

Klasik tanım bu.Peki ismin yerine geçtiğini nasıl anlarız? Tanımı tersine çevirelim.Yerine isim getirildiğinde anlamlı olan sözcüğe zamir denilir.

Bir sözcüğün zamir olup olmadığını anlamanın yolu, yerine herhangi bir isim getirmektir.Cümle anlamlı oluyorsa o sözcük zamirdir.

Odaya bunları taşımak için ondan izin almalıyım.

Odaya koltukları taşımak için babamdan izin almalıyım. 

Bunları yerine koltukları getirdiğimizde cümlenin anlamı daha net, daha anlaşılır olduğuna göre bunlar sözcüğü  zamirdir.

II.KURAL: İşaret, belgisizlik ve soru anlamı taşıyan sözcükler çekim eki almış ya da ismin yerine geçmişse zamirdir.İsimle birlikte kullanılıyor ve çekim eki almamışlarsa sıfattır.

Bu insanların yardıma ihtiyacı var.(bu sıfat.)

Bunların yardıma ihtiyacı var.(bunlar zamir.)

Sınıfta kaç kişi sınava girecek?( kaç sıfat)

Sınıfta kaçı sınava girecek? (kaç zamir)

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük diğerlerinden farklı türdedir?

A) Bu sınıftaki öğrencilerimin çoğu iki isimli.

B) Bu saatte kasabadaki birçok dükkân kapalı olur.

C) Bazılarını iskele tarafında Hayrunnisa buldu.

D) Kiminin parası kiminin duası...

E) Ankara’nın neresindensiniz?

Çözüm : 

Çoğu,bazılarını,kiminin,neresindensiniz sözcükleri çekim eki aldığı için zamir olarak kullanılmışken ,B şıkkındaki birçok dükkan isimle kullanılmış ve çekim eki almamıştır.

III.KURAL: Zamirler cümlenin yerine de geçebilir.

Hala onu seviyordu, bunu itiraf edemiyordu.

Bunu zamiri, hala onu seviyordu, cümlesinin yerine geçmiştir.

IV.KURAL: İsimler gibi tamlama kurabilirler.

Şunun köşesi kırıktı.( Tamlayan zamir)

Tepsinin şurası kırktı.(Tamlanan zamir)

Şunun şurası kırktı.(Hem tamlayan hem de tamlanan zamirdir.)

SÖZCÜK HALİNDE ZAMİRLER

I.KİŞİ (ŞAHIS) ZAMİRLERİ: İnsan isminin yerini tutan zamirledir.

Ellerini ona uzattığında ben,  sizin yüzünüze baktım ama onlar da bana bakmamış kendi önlerine dönmüşlerdi.

Ben        Biz         Bana

Sen        Siz         Sana

O         Onlar        Kendi   

UYARI: Bana ve sana, ünlü değişimine uğramıştır.

Dikkat: Kendi ile ilgili üç soru kalıbı bulunmaktadır.

I.Hangisinde dönüşlülük zamirine yer verilmiştir?

Dönüşlülük zamiri sorulduğunda cümlelerde  ‘kendi’ aranır.

Şıkları da kendi yazmıştı.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde dönüşlülük zamiri isim tamlamasının tamlananı durumundadır?

A)Reyhan'ın buraya kendi isteğiyle geldiğine emin misiniz?

B) Yazarın bizzat kendisi romanın ana kahramanıymış.

C) Günümüzde insanlar kendilerini toplumdan soyutluyorlar.

 D) Annem, kendi dünyasında yaşayıp giden bir kadındı,dedi Aleyna

E) İnsan ne ederse kendine eder bu hayatta.

Çözüm: İsim tamlamalarında ikinci sözcük tamlanandır. Kendi dönüşlülük zamiri tamlanan olarak B şıkkında yer almıştır. Yazarın bizzat kendisi tamlaması cevaptır.

II. Hangisinde zamirde pekiştirmeye yer verilmiştir?

-yaptım.

-ben yaptım.

-ben kendim yaptım.

Bu odadaki her şeyi ben kendim yaptım.

BİLGİ NOTU: Zamirde pekiştirme anlatım bozukluğu değildir.

III. Hangisinde iyelikte pekiştirme yapılmıştır?

-evimiz.

-bizim evimiz.

-bizim kendi evimiz.

II.İŞARET ZAMİRİ:  

İsmin yerini, işaret  yoluyla tutan zamirlerdir.

*Çeldirici şıkta işaret sıfatının olacağını unutmamak gerekir.

Bu   Bunlar  Böylesi   Beriki

Şu   Şunlar   Şöylesi   Öteki

O    Onlar   Öylesi    Diğeri  vs

UNUTMA: O ve Onlar hem kişi zamiri hem de işaret zamiri olarak kullanır.Cümledeki anlamına bakılarak ayırt edilir.

Çocuklar onları çuvallara doldursun.

Bu gece onları biz misafir edebiliriz.

AYIRT EDİCİ YÖN: Cümledeki anlamı insansa kişi zamiri,insan dışı varlıksa işaret zamiri olarak kullanılmıştır.

III.BELGİSİZ ZAMİR: 

Belirsizlik anlamı taşıyan sözcüklerin ismin yerine geçmesiyle yapılır. 

*Yine unutma ki, belgisiz sıfatlar şıklarada çeldirici olarak kullanılacaktır.

Biri , Çoğu ,Pek Çoğu,

Kimse ,Hiç kimse

Bazıları, Herkes ,

Hepsi ,Birçoğu ,Birkaçı  

Başkası , Niceleri  vs

 

Çözüm : Bazıları,herkes,herkesin,onlar,orada, 

kendileri, biri zamir olarak kullanılmıştır.

 

Bazıları Yani herkes değil.

Herkesin çoğunluğu bile değil ama azınlığı

Oraları hiç sayma, orada zorunlu

Ve şairlerin kendileri

Olsa olsa her bin kişiden biri

Bu dizelerde zamir türünde kaç sözcük vardır?

 A) 4.        B) 5       C) 6       D) 7        E) 8

 

IV.SORU ZAMİRİ: İsmin yerini soru sorarak tutan zamirlerdir.

Hangisinde soru anlamı zamirle sağlanmıştır? Şeklinde de sorulur.

Kim    Kaçı    

Ne    Nerede  

Hangisi   Kime   vs

İsimle birlikte kullanılırsa soru sıfatı olur.

Kalabalık hangi yoldan ilerledi? (sıfat)

Kalabalık hangisinden ilerledi? (zamir)

EK HALİNDE ZAMİRLER

I.İYELİK ZAMİRLERİ: Varlığın kime ait olduğunu anlatan ekler iyelik eki aynı zamanda iyelik zamiridir.

Özellikle isim tamlamalarının ikinci kelimesine dikkat etmek gerekir.

Yolun ortasında annesini beklemeye başladı.

II.İLGİ ZAMİRİ (-Kİ): İsmin yerine geçen –ki ekidir. 

Unutma 

*(–ın,-in,-ım,-im) ekleri ile 

kullanılıyorsa zamir 

*(–de) eki ile kullanılıyorsa sıfat yapar.

Okula, öğrencilerinki gönderildi.

Bu yaz bizimki rahat edeceğe benziyor.

 

(I) Duyuruncaya dek bastım en üstteki isimsiz zile. (II) Bu kadar kat aşağıdan zil duyulmuyordu (III) Derken arabalar geçmeye başladı, arkamdaki yoldan. (IV) Kediler, köpekler sağda solda görünür oldu. (V) Birden zilinkini bastıran cızırtılı bir ses yankılandı sabahın sessizliğinde.

 Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangilerinde ek hâlinde zamir kullanılmıştır?

 A)I ve II.        B)I ve III        C)II ve IV.

D) III ve V.           E) IV ve V.

Çözüm: III.cümlede arkam iyelik zamiri,V. Cümledeki zilinki ilgi zamiri olarak kullanılmıştır.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sözcük veya ek biçiminde zamir kullanılmamıştır?

A) Ağaca çıkanlardan hiçbiri, dalın ucundaki elmaya uzanamamıştı. 

B) Sultandan üç istekte bulunmuş Keloğlan.

C) Şuradakilere de bakmanı öneririm.

D) Evet, o kalemi sana aldım.

E) Tüm hazırlıklarda kendisinin birikiminden faydalandık.

Çözüm: 

B şıkkında sözcük ya da ek halinde zamire yer veilmemiş.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde farklı türde zamirler bir arada kullanılmıştır?

 A) Sanatçı, şiirlerinin bazılarında toplumsal yapıya ayna tutmayı başarmış.

B) Yazınımızın son yüzyılda böyle bir evrim geçireceğini sanırım kimse tahmin edemezdi.

C) Anlatılarının çoğunda Babıali’den birileriyle yaşadığı ilginç anılara yer vermiştir.

D) Birçoğumuz Anadolu Notları’nı okuyup kendimizi bir trende yolculuk yaparken hissetmişizdi

E) Bizim eserlerimizde insan her yönüyle öne çıkarken onunkilerde çevre üzerinde duruluyordu.

Çözüm

Birçoğumuz belgisiz zamir,kendimizi dönüşlülük zamiri olarak kullanılmıştır.

(I) Hayatımız da ağaçlıklı bir yolda ilerliyor. (II) Senin izine rastlamam gerekiyor biliyorum. (III) Sen beni de, kim olduğumu da bilemezsin. (IV) Ama ben, senin bu yoldan geçtiğini bilmeliyim. (V) Çünkü, bu ağaçlarından taze bir koku yayılıyor, tabiata,ruhlara, insanlığa...

Yukarıdaki parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde ek ya da sözcük halinde zamire yer verilmemiştir?

A) I.     B) II.    C) III.    D) IV.    E) V.