Sıfatlar (Ön Adlar)

                 

Aşağıdakilerden hangisinde altı çizili sözcüğün türü diğerlerinden farklıdır?

 Bu soru kalıbıyla isimler, sıfatlar, zarflar, zamirler ,edat ve bağlaçlar sorulabilir. Dört şıkkın aynı türde, bir şıkkın farklı türde olduğu soru kalıplarıdır.

Sıfatların Temel özellikleri

I.Kural: Sıfat bulmak için önce isim bulmak gerekir,isim bulunmadan sıfat bulunmaz.

Kitap

Değerli kitap 

Bu kitap

Hangi kitab

Üç kitap

Unutma:

Fiile sorulan sorulara zarf ,isme sorulan sorulara sıfat cevap verir.

Saygılı insanları severim.

Ona çok saygılı davrandı.

II.Kural: Sıfatın, isme sorulan 

Nasıl,

Hangi,

Kaç,

Kaçıncı 

gibi sorulara cevap vermesi gerekir.

 

Yıpranmış kumaş  (Nasıl kumaş?)

Öteki yolda  (Hangi yolda?)

Dokuz kardeşler (Kaç kardeşler?) gibi...

 

III.Kural:

Çekim eki alan sözcük sıfat olamaz.Çünkü sıfatlar asla çekim eki almaz.Sıfatlar çekim eki alırsa bazıları adlaşır, bazılar da zamire dönüşür.

 

Aşağıdakilerin hangisinde adlaşmış sıfata yer verilmiştir? 

Sıcak havalarda çabuk hastalanır.

Sıcaklarda çabuk hastalanır.

 

Zengin evlerinde yanardı gaz yağları.

Zenginlerde yanardı gaz yağları.

 

Genç insanları

Gençleri

İsim düşer ,isme gelen çekim eki sıfata eklenir.Çekim eki alan sıfata da adlaşmış sıfat denilir.

 

IV.Kural: 

Sıfat fiil eki –an,-ası,-mez,-ar,-dik,-ecek,-miş alan fiiller sıfat görevini üstlenir.

 

Akacak kan damarda dumaz.

Sonuçta yapılan onca iş vardı.

Bozulmaz yeminler ettim.    

 

UNUTMA: 

Her sıfat aynı zamanda sıfat tamlamasıdır.Tamlayanı sıfat,tamlananı isimden meydana gelir.

 Kalın duvarlar artık yoktu.

Kadın,sevimsiz bakışlarını tekrar ona yöneltti.

 

I. Şimdi tarlalarda güneş vardır.

II. Karlar donmuştur otların uçlarında

III. Artık akşamları dinlenemem

IV. Başım avuçlarında

V. İçi korku dolu kış gecesi

Numaralanmış cümlelerin hangisinde sıfat tamlaması vardır?

A) I.   B) II.   C) III.   D) IV.   E)V.

 

ÇÖZÜM:

İçi korku dolu kış gecesi (nasıl kış gecesi sorusuna cevap veriyor)

 

         SIFAT TÜRLERİ

I.NiTELEME SIFATI: İsme sorulan nasıl sorusuna cevap veren sözcüklerdir.

Varlıkları diğer varlıklardan ayırt eden nitelikleri,özellikleri niteleme sıfatlarıdır.

 

Korkunç

Yaşlı

Kirli     köpek   (Nasıl köpek?)

Hasta  

Büyük     

 

I. Terzilik, emek ve sabır isteyen mesleklerin en başında gelir.

II. Günlük, insanların iç dökme ihtiyaçlarını karşılamaktadır.

III. Sokağın başında toplanan birtakım kişiler bağırıp çağrışıyordu.

 IV. Selçuk Bey’in sınıf arkadaşıyla otuz yıl önceden arkadaş çıktık.

 V. Geniş ve verimli topraklarıyla Çukurova, bereket dağıtıyor.

Numaralanmış cümlelerin hangisinde hem niteleme hem belirtme sıfatı almış bir isim vardır? 

A.I        B.II        C.III       D.IV        E.V

ÇÖZÜM: 

Sokağın başında toplanan kişiler, niteleme sıfatı ; birtakım kişiler ,belirtme sıfatıdır.

II BELiRTME SIFATLARI: 

 Dört başlık altında incelenir,tek soru kalıbıyla çözülür.

Aşağıdakilerden hangisinde belirtme sıfatına yer verilmiştir? 

Bu soruda işaret ,belgisiz, sayı ve soru sıfatlarından herhangi biri cevap şıkkı olur.

Unutma: Bu kalıpların soru hilesi  işaret, belgisiz, soru zamirleridir.

 

A.İŞARET SIFATI:

İsmi işaret yoluyla belirten sıfatlardır.

İsme sorulan hangi sorusuna cevap verir. 

Bu ,şu ,o ,öteki ,beriki diğer gibi sözcükler isimle

 kullanıldığında işaret sıfatı olur.

 

Çocuklar bu mahallede büyüdü.

Seni öteki arkadaşlarından ayırmam.

 

Unutma:

işaret anlamı taşıyan sözcük çekim eki alırsa işaret zamiri olur.

Çocuklar burada büyüdü.

Seni ötekilerden ayırmam.

 

B.BELGİSİZ SIFATLAR: 

Tam bir netlik içermeyen; birkaç, biraz, birçok, her,

 bazı, kimi gibi belirsizlik anlamı taşıyan sözcüklerin

 ismi belirtmesiyle yapılır.

Yemek yapmayı çoğu insan sever.

Ondan birkaç parça eşya kalmıştı.

 

Unutma: 

Belirsizlik anlamı taşıyan sözcükler ismin yerini tutar ya da çekim eki alırsa belgisiz zamir olur.

 

Yemek yapmayı çoğu sever.

Ondan birkaçını almıştım.

 

C.SAYI SIFATLARI: Dört başlıkta incelenir:

 

*İsme sorulan kaç sorusuna cevap veren 

Asıl sayı sıfatları 

Yedi gün,altı gece vs

Bilgi notu:

Bir hem sayı sıfatı  hem de belgisiz sıfat olarak  kullanılabilmektedir. Herhangi bir  anlamında kullanıldığında belgisiz sıfat, tek anlamında kullanıldığında ise sayı sıfatı olur. 

Bir gün ben de dükkan sahibi olacağım.

Tatilin bitmesine bir gün kaldı.

*İsme sorulan kaçıncı sorusuna cevap veren

Sıra sayı sıfatı

İkinci sayfa,onuncu kat vs

Bilgi notu: ilk, son ve ortancı sözcükleri de sıra sayı sıfatı kabul edilir.

İlk gün onu derste görememişti.

*İsme sorulan kaçar sorusuna cevap veren 

Üleştirme sıfatı

Üçer elma,beşer portakal vs

*İsme sorulan kaçta kaç sorusuna cevap veren 

Kesir sayı sıfatı

Yüzde elli indirim,dörtte bir hisse vs

 

D. SORU SIFATI: isme soru sorarak  belirten sıfatlardır.

Aşağıdakilerden hangisinde soru anlamı sıfatla sağlanmıştır?

Sorunun isme sorulması ya da verilen cevabın sıfat tamlaması olması gerekir.

 

Geceleri hangi şarkılar söylenirdi?

Bu kuru topraklarda nasıl günler yaşadı?

 Unutma!

Bu soru kalıbında  mi soru edatı varsa o şık elenir.

 

Bu soruyu kaç kişi cevap vereceğini biliyor musunuz?

 

Çünkü soru edat ile soru anlamı sağlanmıştır,bu aynı zaman da soru hilesidir.

Cümlede soru sıfatı yer alır fakat soru anlamını o sağlamaz.

 

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru anlamı sıfatla sağlanmıştır?

A) Ne bekleşip duruyorsunuz kapının önünde?

B) Âlim Bey hanginizi çağırdı görüşmek için?

C) Mükemmel bir şiir yazmak mümkün müdür?

D) Sözlerinizi nasıl değerlendirmeliyiz?

E) Neredeki masayı boyamamızı istediniz?

ÇÖZÜM: E şıkkındaki nerdeki masa, sorusu isme sorulmuş ve cevap şıkkı olmuştur.

BİLGİ NOTU: Çekim eki alırsa soru zamirine dönüşür.

 

 Arka odaya hangisini taşıyacaksın?

Böyle bir vakayı kaçı çözebilir ki?

 

SIFATLARDA KüÇüLTME:

-cık,-cik: Küçücük oda, ufacık eller

-ca,-ce: irice bir adam, büyükçe oda

(Burada küçültme, büyükten biraz küçük anlamında yapılıyor)

-imsi:  yeşilimsi gömlek

-imtırak: sarımtırak yapraklar

 

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde küçültme sıfatı yoktur?

A) Sıcacık bir çorbanın yerini ne tutabilir şu soğuk havada?

 B) Kardeşim şu dakikalarda bademcik ameliyatı oluyor.

 C) İçeriye uzunca boylu bir adam girince tüm başlar ona çevrildi.

D) Mezuniyet balosu için mavimtırak bir elbise tercih etmiştim.

E) Kadının üzerinde sarımsı renklerde bir kazak vardı.

 

ÇÖZÜM:

A şıkkında sıcacık bir çorba, 

C şıkkında uzunca boylu bir adam ,

D şıkkında mavimtırak bir elbise, 

E şıkkında sarımsı renkler küçültme sıfatı olarak kullanılmıştır.

 

KURALLI BİRLEŞİK SIFATLAR

I.YÖNTEM:

Sıfat tamlamasına –lı,-lık,-sız eklerinden uygun olan

 getirilir.İsme sorulan soruya iki kelime birlikte cevap

 verir.

Beş kişi (sıfat tamlaması)

Beş kişilik yer ayırdım size.(nasıl yer?)

Yeşil yaprak (sıfat tamlaması)

Yeşil yapraklı bitkiler

 

II.YÖNTEM: 

Sıfat tamlamasında, isimle sıfatın yerini değiştirip arasına iyelik eki –ı,-i,-u,-ü getirilerek yapılır.

 

Dar sokaklar (sıfat tamlaması)

Sokaklar dar (isimle sıfat yer değiştirdi)

Sokakları dar şehirler (araya iyelik eki getirildi)

 

Büyük tabak

Tabağı büyük takım

 

Kimi birleşik sıfatlarda adla sıfatın yeri değiştirilip ada iyelik eki getirilir.

Aşağıdakilerin hangisinde buna örnek olabilecek bir birleşik sıfat vardır?

A) Beş günlük bir yürüyüşün sonunda askerler Yemen Cephesi’ne vardılar.

 B) Yanımıza yaşı genç bir adam oturdu ve yolculuk süresince hiç konuşmadı.

C) Ankara’nın tarihî mekânlarını rehber eşliğinde gezeceğiz bugün.

D) Aklımızın en karışık olduğu anlarda bize çıkış yolu gösterirdi. 

E) Hiç bilmediğim bu şehirde beş parasız bir şekilde kalakalmıştım.

 

ÇÖZÜM:

 B şıkkında yaşı genç bir adam tamlaması, genç yaş sıfat tamlamasının yer değiştirilmesi ile yapılmıştır.

III.YÖNTEM: 

İsim tamlaması sıfat görevinde kullanıldığıda 

Zeyin yeşili (belirtisiz isim tamlaması)

Zeytin yeşili gözler

Tokat işi

Tokat işi bezler

SIFATLARDA PEKİŞTİRME

Pekiştirilecek sözcük ilk ünlüsünden kesilir.Sözcüğün başına yazılır.Araya –m,-p,-r,-s ünsüzlerinden uygun olan getirilir.

Sıcak  sı sıcak  sımsıcak çorba

Beyaz  be beyaz bembeyaz eldiven

Sağlam sa sağlam  sapasağlam iş 

(ünlü türemesi olabilir)